Genetik Kanserler

Daha önce bahsettiğimiz gibi kanserlerin %90-95 kadar büyük çoğunluğu çevremizden kaynaklanan nedenlerden oluşmaktadır. Yani genetik dediğimiz kalıtımsal kanserler toplamda kanserlerin ortalama %5 kadarını teşkil ederler. Burada belli başlı önemli olanlarına değineceğiz.

KALIN BAĞIRSAK (KOLOREKTAL) KANSERLERİ

   Kalıtımsal yani genetik yoldan ortaya çıkan kalın bağırsak kanserleri bütün kolorektal kanserlerinin ancak %5‘ini teşkil etmektedirler. Bunlardan en sık görülen iki çeşidinden burada bahsedeceğiz: FAP - Bu hastalığa tıp dilinde “familial adenomatous polyposis” adı verilir. Bu genetik soruna sahip hastalarda çocuk yaşta polipler oluşmaya başlarlar ve ergenlik çağında poliplerle alakalı kanama gibi belirtiler görülebilir.

   FAP-genli hastalar 45 yaşlarına geldiklerinde kalın bağırsak kanseri olma ihtimali %90’ı bulur. Bütün kolorektal kanserler arasında bu tip kanserin vaka oranı %1’in altındadır. Yegane en etkili önleyici tedavi şekli kalın bağırsağı bütünü ile almaktır.

   LYNCH SENDROMU - Bu sendroma HNPCC Sendromu da (hereditary non-polyposis colorectal carcinoma) denilmektedir. FAP’tan daha sık görülen bu tip genetik hastalık aşağı yukarı kolorektal kanserlerin %3-5 kadarını oluşturmaktadır. Bu sendroma sahip ailelerde “uyumsuzluk tamir genleri”ndeki (MMR genleri) arızanın bulunmasından dolayı kolorektal kanser riskinin arttığı gösterilmiştir. Bu sendroma sahip hastalarda kalın bağırsak kanseri sağ kolonda izlenebilir. Genelde ilk vaka 45-50 yaşlarında görülmektedir. Aynı bölgede yeni kanserin bulunma ihtimali %10 olarak saptanmıştır. Lynch sendromunda diğer kanser türleri de görülebilir. Bunlar başlıca rahim, yumurtalık (over), mide, ince bağırsak, karaciğer ve safra sistemi (pankreas dahil), beyin ve böbrek kanserleridir.

• MEME VE YUMURTALIK (OVER) KANSERLERİ

   Bu kanser türleri için ortalama %10 genetik yani kalıtımsal nedenler düşünülebilir. Bu kalıtımsal kanserlerin çoğu BRCA1 ve BRCA2 genleri ile alakalıdır. Burada genetik kökenli meme ve over (yumurtalık) kanserlerinden kısa olarak söz edeceğiz.

KALITIMSAL MEME VE YUMURTALIK KANSER SENDROMU - Genel olarak bu tip kanserler 50 yaşından genç yaştaki hastalarda görülür. Aynı zamanda bu hastalarda diğer kanserlerin oluşma riski de bulunmaktadır.

   BRCA1 ve BRCA2 mütasyonu taşıyan insanlarda meme ve yumurtalık kanserleri risklerinin yüksek olduğu bilinmektedir. Bugünkü bilgilerle 70 yaşında olan BRCA1 mütasyonlu kadında meme kanseri riski %57 iken BRCA2 mütasyonlu kadında bu risk %49 civarındadır. Bu mütasyonu taşıyan erkeklerde de meme kanseri riski vardır. Meme kanseri mastektomi (memenin tamamen alınması) ile tedavi edilse bile diğer memede yeni bir kanserin hayat boyunca oluşma riski BRCA1 mütasyonlular için %65, BRCA2 mütasyonlular için %50 olarak saptanmıştır.

   Yumurtalık (over) kanser riski BRCA1 mütasyonlu kadınlarda BRCA2 mütasyonlulara nazaran daha yüksektir. 70 yaşındaki kadın için bu risk BRCA1 mütasyonu ile %50 iken BRCA2 mütasyonlu kadın için de bu risk %20 civarındadır.

   BRCA1 mütasyonu ayrıca rahim, rahim ağzı, pankreas, prostat, ve mide kanser risklerini de yükseltir. BRCA2 mütasyonu ise mide, pankreas, prostat, safra kesesi, ve safra yolları kanserlerine neden olabilir.

   Bu nedenle bu mütasyonları taşıyan hastalarda genel olarak her iki memenin aynı anda alınması ile birlikte yumurtalıklarında alınmaları tavsiye edilir.

   Lİ-FRAUMENİ SENDROMU - Çeşitli kanserlere neden olabilecek bu sendroma sahip hastalarda TP53 mütasyonu bulunmaktadır. Bu hastalık gurubunda genel olarak en sık görülen kanser türü meme kanseri- dir. Diğer oluşabilecek kanser türlerinin arasında sarkom, osteosarkom (kemik kanseri), lösemiler, beyin tümörleri, adrenal kanserleri vardır.

   COWDEN SENDROMU - Bu sendromda erken görülen meme kanserinin yanı sıra rahim ve tiroid kanserleri de görülebilir. Bu sendrom PTEN genindeki mütasyon ile ortaya çıkar.

   PEUTZ-JEGHERS SENDROMU - Bu sendroma sahip hastalarda ince bağırsak, mide, kalın bağırsak, pankreas kanserleri gibi sindirim sistemi kanserlerinin yanı sıra akciğer, meme, rahim, ve yumurtalık (over) kanserleri de görülebilir. Bu sendromun oluşmasındaki etken 19p13.3 kromozomundaki STK11 geninde görülen mütasyondur.

   CHEK2 MÜTASYONU - Genelde erken yaşta görülen meme kanserlerine neden olan bu kanser TP53 mütasyonu ile birlikte de görülebilir.

• KALITIMSAL- YAYGIN MİDE KANSERİ SENDROMU

   Bilindiği kadarı ile CDH1 geninde görülen mütasyon ile oluşan bu sendromda mide kanseri mideyi kaplar ve azgındır. Kurtulma ihtimali çok düşüktür. Genel olarak bu kansere hayat boyu yakalanma riski %80’dir. Mide kanserinin yanı sıra lobüler tip meme kanseri ve kalın bağırsak kanseri oluşma riskleri de vardır.

• ATAKSİ-TELANJEKTAZİA

   Bu hastalık sinir sistemi belirtileri ile birlikte 11q22.3 kromozomunda bulunan ATM genindeki mütasyondan doğar. Bu hastalık meme, yumurtalık (over), mide, melanoma, lenfoma, ve lösemi türü kanser çeşitlerine neden olabilir.